Kesusasteraan Melayu

DEFINISI

 

Perkataan sastera berasal daripada bahasa sanskrit iaitu "castra". Susastera yang bermaksud kata yang membawa maksud khusus iaitu :

Su indah, baik,, lebih berfaedah

Sastera huruf atau buku

(ke) susastera (an) kumpulan buku-buku yang indah bahasanya dan baik isinya

 

Menurut pandangan J.S Badudu pula Sastera harus ditinjau dari dua segi iaitu bahasa dan isi Menurut Hashim Awang pula sastera ialah ciptaan senia yang disampaikan melalui bahasa.

 

GENRE SASTERA

Genre Sastera ialah kategori atau jenis karya sastera atau seni yang dicirikan dengan sesuatu gaya, bentuk atau kandungan tertentu.

  Menurut Kamus Dewan,genre sastera didefinisikan sebagai hasil seni (karya tulisan) dalam bentuk prosa atau puisi yang mempunyai ciri-ciri keistimewaan yang tertentu.

 

UNSUR-UNSUR DALAM KESUSASTERAAN

  Hashim Awang mengelaskan unsur-unsur dalam kesusasteraan kepada empat , iaitu :

1. Intelek.

• Menimbulkan satu-satu fikiran tertentu yang tinggi dan menarik dalam sesebuah

Karya sastera.

b.     Emosi.

• Membezakan di antara karya sastera dengan karya bukan sastera.

c.     Imaginasi.

• Melihatkan ketajaman daya penglihatan dan pengamatan pengarang terhadap satu-satu benda dan peristiwa.

d.    Teknik.

Ia merangkumi cara pengarang menyusun peristiwa di dalam cerita , memilih kata-kata, mengatur rangkap-rangkap dalalm sajaknya, meletakkan adengan-adengan dalam lakonannya dan lain-lain.

 

Kesusasteraan Melayu Klasik

  Tentang Kesusasteraan Melayu Klasik

Kesusasteraan Melayu Klasik merupakan sastera tertua yang disampaikan secara lisan dan diturunkan dari satu generasi ke generasai lain yang mempunyai unsur tokok -tambah.

Ia wujud sebelum adanya alat pencetak.

Ia di hasilkan sebelum tahun 1800 dan merupakan hasil yang masih tersimpan tidak kira dalam apa bentuk dan bagaimana corak.

Ia disampaikan dalam bentuk lisan dan sebahagian kecil dalam bentuk tulisan tangan.Punya nilai dan ukuran yang tersendiri.Setiap karya adalah hak cipta bersama dan tiada nama pengarang.

Penulisannya jenis khayalan dan dicampuradukkan dengan kenyataan bertujuan hiburan dan pengajaran.   

 

Kesusasteraan Lisan.

 

• Kesusasteraan yang disampaikan melalui peraturan dari satu generasi ke satu generasi yang lain.
• Ia dikenali juga sebagai sastera rakyat
• Contoh sastera lisan berbentuk cerita:

1. cerita asal-usul ( Dongeng harimau jadian, dongeng gerhana )
2. cerita binatang ( Cerita Sang Kancil, Pelanduk )
3. cerita jenaka ( Pak Pandir, Pak kaduk dan Lebai malang )
4. cerita lagenda ( Mahsuri, Hang Tuah )
5. cerita penglipur-lara ( Malim Deman, Malim Dewa, Anggun Cik Tunggal )

 

PERIBAHASA

Peribahasa merupakan ayat atau kelompok yang mempunyai susunan yang tetap dan mempunyai pengertian yang tertentu.Ia juga dikenali sebagai bidalan atau pepatah seperti‘biar mati anak jangan mati adat’.

 

PANTUN

Menurut Kamus Dewan,pantun adalah sejenis puisi lama yang biasanya terdiri daripada empat bis pertama meraris dalam tiap-tiap rangkap (dua baris pertama merupakan pembayang maksud dan yang selainya mengandungi maksudnya  

 

JENIS-JENIS PANTUN

1. Pantun dua kerat

2. Pantun empat kerat

- Pantun kanak-kanak

- Pantun jenaka

- Pantun bersukacita

- Pantun berdukacita

- Pantun kiasan

- Pantun budi

- Pantun nasihat

- Pantun agama

- Pantun kasih sayang

- Pantun nasib

3. Pantun enam kerat

4. Pantun lapan kerat

5. Pantun sepuluh kerat

6. Pantun dua belas kerat

7. Pantun tiga belas kerat

8. Pantun berkait

 

Contoh:

• Pantun dua kerat
• Pantun kanak-kanak

Sudah gaharu cendana pula,

Sudah tahu bertanya pula.

• Pantun empat kerat
• Pantun jenaka

Ayam disabung jantan dipaut,

Jika ditambat kalah laganya,

Asam di darat ikan di laut,

Dalam belanga bertemu jua.

 

• Pantun enam kerat

Apa di harap padi seberang,

Entah berderai entahkan tidak,

Entah dimakan pipit melayang,

Apa diharap kekasih orang,

Entah bercerai entah tidak,

Entah makin bertambah sayang.

MANTERA

Mantera merupakan kata atau ayat apabila diucapkan dapat menimbulkan kuasa ghaib (untuk menyembuhkan penyakit dan lain-lain), jampi. (Kamus Dewan)

 

TEROMBA

Menurut Kamus Dewan,teromba ialah sejarah yang diceritakan dalam bentuk perbilangan, tombo, riwayat dan merupakan susunan kata-kata adat.

 

Ciri-ciri

• Puisi bebas yang tidak tentu jumlah baris, rangkap, rima atau jumlah perkataan dalam satu baris.
• Terdapat sisipan berbagai-bagai puisi yang lain, misalnya pantun, gurindam, peribahasa dalam seuntai teromba.
• Isinya memuat hal-hal yang berhubungan dengan undang-undang, adt istiadat yang diamalkan oleh sesuatu kelompok masyarakat.
• Contohnya: Terombo dalam adat istiada perkahwinan.

 

GURINDAM

Didefinisikan sejenis bentuk puisi (terdiri daripada dua baris, berisi dengan pelbagai pengajaran.Dalam baris kedua termuat jawapan atau ketegasan bagi baris pertama tadi. Rima akhir tiap-tiap baris gurindam adalam sama.

• Jenis-jenis gurindam :-

Gurindam serangkap dua baris

Gurindam serangkap empat baris

Gurindam bebas

SELOKA

Menurut Kamus Dewan seloka ialah sejenis puisi yang mengandungi ajaran (sindiran, jenaka, dll) .Perkataan ‘seloka’ berasal daripada bahasa Sanskrit iaitu ‘shloka’. Bentuk puisi lama yang ditulis secara berangkap-berangkap. Rima akhir adalah tidak tetap. Ia digubah sama ada mengikut bentuk pantun, syair ataupun perumpamaan. Seloka tidak mempunyai pembayang.

• Contoh seloka tiada pembayang :

 

Sudah bertudung terendak Bentan,

Dengan siapa saya sesalkan,

Sudah untung permintaan badan,

Pagar siapa saya sesarkan.

 

TEKA-TEKI

Menurut Kamus Dewan teka-teki ialah soalan yang dikemukakan secara samar-samar atau rumit yang jawapanya harus diduga, soalan untuk menduga akal.

• Contoh teka-teki ialah :

Kalau tuan muda teruna,

Pakai seluar dengan gayanya,

Kalau tuan bijak laksana,

Biji di luar apa buahnya ?

 

KESUSASTERAAN TULISAN

 

Kesusasteraan tulisan ialah kesusateraan yang disampaikan secara bertulis. Pada awalnya, tulisan jawi digunakan untuk menulis kesusasteraan. Sebelum adanya alat pencetak, banyak karya sastera bertulis dengan tangan sahaja. Contohnya Hikayat Hang Tuah dan Sejarah Melayu Setelah masyarakat didatangi peradaban barat, alat cetak dan tulisan rumi di perkenalkan. Contoh karya-karya sastera adalah seperti Hikayat Sang Kancil.Sastera bertulis berbentuk cerita terbahagi kepada 3 iaitu novel, cerpen dan drama.

 

1)    NOVEL

Menurut Kamus Dewan novel didefinisikan sebagai cerita dalam bentuk prosa, biasanya panjang dan kompleks yang berkaitan dengan pengalaman dan kelakuan sosial. Menurut Hashim Awang novel adalah prosa cerita yang panjang dan menceritakan kisah hidup manusia pada sesuatu tempat dan dalam suatu masa tertentu untuk menlahirkan satu persoalan kehidupan yang menarik. Contoh novel yang terkenal ialah Novel Siti Nurbaya. Menurut Hashim Awang Novel terbahagi kepada :

Novel Perwatakan

Novel Psikologi

Novel Peristiwa

Novel Resaman

Novel Sejarah

Novel Sosial

Novel Politik

Novel Lawan Alam

Novel perwatakan

• Perlukisan dan perkembangan watak.
• Contoh :Rentong

Novel psikologi

• Menekankan penjiwaan watak
• Contoh : Hari-hari Terakhir Seorang Seniman

Novel peristiwa

• Peristiwa-peristiwa menarik tetapi mungkin tidak berhubungan.
• Contoh : Puteri Gunung Tahan

Novel resaman

• Penceritaan tentang adat resam satu-satu masyarakat pada satu masa dan tempat tertentu.
• Contoh : Cinta Gadis Rimba

 

Novel sejarah

• Penekanan kepada kedua-dua aspek sejarah dan adat resam
• Contoh : Panglima Awang

Novel Sosial

Menekankan mengenai persoalan masyarakat

Contoh : Salina

Novel Politik

Persoalan politik

Contoh : Krisis

Novel lawan alam

• Kisah kawasan-kawasan tertentu
• Contoh : Ranjau Sepanjang Jalan

 

CERPEN

Menurut Kamus Dewan cerpen ialah cerita pendek.Cerpen ialah bentukcereka pendek, yang membawakan satu persoalan bagi menghasilkan satu kesan tertentu yang indah. (Hashim Awang)

• Contoh : Cerpen Ngayau ciptaan Ali Majod.

 

Ciri-ciri

• Sebuah cerita atau kisah berbentuk prosa
• Menonjolkan hanya satu kesan
• Mengisahkan dengan agak terperinci suatu perisiwa
• Cerpen memperlihatkan adanya unsur-unsur dramatik. Contohnya cerpen Segeluk Air tulisn Khadijah Hashim.

 

DRAMA

Drama ialah sejenis cereka yang berbentuk lakonan.Ia selalunya dipentaskan. Perkataan ‘drama’ berasal daripada bahasa Yunani yang bermaksud ‘gerak’.

 

Sifat Drama

• Isu konflik
• Aksi fizikal atau mental
• Jangka waktu persembahan yang terbatas

 

Jenis Drama

• Komedi
• Tragedi
• Opera
• Pantomin
• Tragedi-Komedi

 

 

SASTERA BERTULIS BERBENTUK BUKAN CERITA
 

ESEI

Menurut Kamus Dewan esei bermaksud karangan prosa (yang biasanya lebih pendek daripada tesis atau disertasi) tentang sesuatu tajuk. Menurut Encyclopedia Britannica pula bermaksud satu karangan yang berpatutan panjangnya.

 

SAJAK

Menurut Hashim Awang sajak adalah puisi baru yang bebas daripada peraturan-peraturan dalam pembentukan rangkap, baris, kata-kata dan rima. Sajak bersifat demikian untuk dapat mengucapkan fikiran penyair dalam cara yang lebih indah, segar dan bebas.

 

SIFAT-SIFAT SAJAK

• Tidak mempunyai imbangan bunyi yang tetap
• Sajak tidak semestinya mengemukakan pertentangan bunyi atau rima akhir di hujung tiap-tiap baris ayat atau dimana-mana juga.
• Mempunyai rangkap, tetapi bilangan baris ayat pada serangkap tidaklah tetap.
• Mempunyai baris-baris ayat yang membangunkan rangkap.
• Mempunyai keharmonian atau penyesuaian yang baik antara isi dengan bahasa.

 

 

BENTUK-BENTUK SAJAK

• Disitkhon

Sajak yang ditulis dalam bentuk dua baris bagi tiap-tiap serangkap

• Terzina

Sajak yang serangkapnya terdiri daripada tiga baris

• Quantrain

Sajak yang rangkap-rangkapnya terbangun atas empat baris. Bentuknya lebih menyerupai pantun dan syair.

• Quintain

Sajak yang rangkapnya dibentuk oleh lima baris atau kalimat

• Sextet

Sajak yang digubah dengan pemaikaian rangkap yang terdiri daripada enam baris.

• Oktaf (stanza)

Sajak yang rangkapnya terdiri oleh lapan baris atau kalimat

   

ISI DALAM SESEBUAH SAJAK

• Unsur pujaan
• Unsur keagamaan
• Unsur kesedihan
• Unsur pengajaran
• Unsur sindiran
• Unsur percintaan
• Unsur pengisahan

 

CARA MENIKMATI SESEBUAH SAJAK

• Mengenali sifat luar sesebuah sajak
• Mengenali gaya bahasa atau imej visual sesebuah sajak
• Mengetahui latar belakang penyair atau penulis
• Mengetahui tujuan penyair sesebuah sajak

 

CARA MENDEKLAMASI SAJAK

• Pemahaman
• Mimik
• Peresapan
• Gerak geri
• Pengucapan
• Daya hafal
• Daya ucapan dan irama
• Batas kalimat

 

KRITIKAN SASTERA

• Usaha mempertimbangkan dan menilai karya sastera secara jujur dan sistematik.
• Merupakan cabang ilmu yang mempunyai fungsi-fungsi sediri.
• Pertimbangan dan penilaian terhadap karya –karya sastera akakn diperkuat dengan alasan –alasan yang munasabah.

 

 

FUNGSI KRITIKAN SASTERA

1. Menyumbangkan pengetahuan dan seterusnya mengembangkan pengetahuan itu.
2. Memberikan bantuan besar kepada pembaca menikmati karya sastera dengan menerangkan tentang karya sastera dan pengarangnya dengan jelas.
3. Membuat perbezaan antara karya sastera yang baik dengan karya sastera yang tidak baik.
4. Memberikan kenerangan kepada pengarang cara-cara hendak menyesuaikan karya sasteranya dengan pembaca.
5. Menghapuskan prasangka buruk terhadap karya sastera dan juga kesusasteraan.
6. Memperkenalkan karya sastera yang baru kepada mereka yang tidak sempat membaca.

 

 BUKU-BUKU KRITIKAN TEORI

1. Poetics oleh Aristotle
2. Principles of literary Criticism (1924 ) oleh L.A. Richards
3. Anatomy of Criticism (1957 ) oleh Norhrop Frye
4. Kritikan Sastera di Malaysia

 

BUKU-BUKU KRITIKAN AMALI

1. Lives of the Poets oleh Dr. Johnson.
2. Essays in Criticism oleh Mathew Arnold
3. Seleted Essays oleh T>S> Eliot
4. Novel-novel Malaysia dalam kritikan susunan Hamzah Hamdani

 

Jenis Lain Kritikan Sastera

• Kritikam mimetik – melihat karya sastera sebagai satu perimen alam.
• Kritikan prgmatik – melihat karya sastera sebagai alat yang boleh
• Kritikan ekspresif – melihat karya sastera sebagai alat bagi pengarang menyatakan fikiran dan perasaannya

• Kritikan objektif – melihat karya sastera sebagai sesuatu yang istimewa yang boleh berdiri sendiri.

 

PENDEKATAN-PENDEKATAN DALAM KRITIKAN SASTERA

• Pendekatan moral
• Pendekatan sosiologi
• Pendekatan psikologi
• Pendekatan tipainduk
• Pendekatan struktur